Ilıman kuşak içerisinde bulunan Türkiye, sahip olduğu bitki çeşitliliği açısından çevresinde yer alan birçok ülkeden farklı olan özellikleriyle dikkati çeker. Türkiye ‘de doğal yayılış gösteren bitki türlerinin sayısı neredeyse Avrupa kıtasının tamamındaki bitki türlerinin sayısına yakındır. Son yıllarda yapılan çalışmalarda tespit edilen taksonların varlığı ile birlikte Türkiye’nin 3649’u endemik olmak üzere, 11466 bitki taksonuna (tür, alt tür, varyete ve melez taksonlar düzeyinde) sahip olduğu ortaya çıkmıştır (Davis, vd., 1988, Ekim, 2005; Özhatay ve Kültür, 2006, Güner, vd., 2012). Ayrıca Türkiye %35,6’lük endemizm oranı ile endemik tür çeşitliliği açısından da Avrupa’nın en zengin ülkelerinden birisidir (Özhatay, et.al., 2009, Güner, vd., 2012).
Türkiye’nin bu özelliği, coğrafi faktörlerin çeşitliliğinden kaynaklanmaktadır. İklim özelliklerinde kısa mesafelerde ortaya çıkan değişiklikler, coğrafik oluşumların morfolojik özelliklerinden kaynaklanan çeşitlilikler, toprak tiplerinin farklılıkları gibi çok sayıda coğrafik faktör, bitki formasyonlarının da farklılaşmasına ve tür çeşitlenmesine yol açmıştır. Tüm bu bilgiler ışığında Türkiye’nin zengin florasındaki süs bitkisi potansiyeline sahip mevcut doğal bitkilere yönelmek ve bunları değerlendirmek doğru bir yaklaşım olarak karşımıza çıkar. Çünkü peyzajda doğal türler ve bunlardan elde edilecek çeşitlerin kullanılmasının, ithalatın azalması yönünden büyük bir ekonomik katkı sağlayacaktır.
Dünya üzerinde kullanılan birçok dış mekân süs bitkisinin ana vatanı ve gen merkezi Anadolu’dur. Floramızda yer alan birçok bitki, Avrupa ve Amerika’daki birçok ülkede süs bitkisi olarak kullanılmaktadır. Buna rağmen ülkemizde özellikle yeşil alan uygulamalarında çoğu zaman egzotik (yabancı kökenli) bitkilerin kullanımına karşı eğilim oldukça yüksektir.
Dış mekân süs bitkileri konusundaki Ar-Ge çalışmalarının geçmişteki gibi ağırlıklı olarak yetiştirme tekniklerinden sıyrılıp, ıslah ve yeni çeşitlerin geliştirilmesi ile ilgili olması gerekmektedir. Bu proje kapsamında bu alanda çalışılacak bitkisel materyal olarak, ülkemiz doğal florasında yayılış gösteren pelemir (Cephalaria Schrad. ex Roem. & Schult), karanfil (Dianthus L.) ve adaçayı (Salvia L.) cinslerine ait sultan pelemiri (Cephalaria tuteliana S.Kuş & Göktürk), koca pelemir (Cephalaria balansae Raus), dev pelemir (Cephalaria gigantea (Ledeb.) Bobrov), ganteper (Cephalaria procera Fisch. & Avé-Lall.), tarla pelemiri (Cephalaria transsylvanica (L.) Schrad.), küme karanfil (Dianthus erinaceus Boiss.), samsu (Dianthus carmelitarum Reut. ex Boiss)., kaya karanfili (Dianthus zonatus Fenzl), bursa karanfili ( Dianthus goekayi Kaynak,Yılmaz & Danış) yabani karafil (Dianthus anatolicus Boiss.), tüylü karanfil (Dianthus armeria L.) boz şalba (Salvia argentea L.), çoban şalbası (Salvia bracteata Banks & Sol.), kara şalba (Salvia absconditiflora (Montbret & Aucher ex Benth.) Greuter & Burdet), pas kulak (Salvia sclarea L.), şalba (Salvia tomentosa Mill.), adaçayı (Salvia fruticosa Mill.) türleri ile bu türlere ait 14 adet ticari çeşit kullanılacaktır. Oluşturulacak gen havuzu sonrasında, iç piyasanın talepleri de göz önüne alınarak, çalışma boyunca biyotik stres (virüs-mantar-bakteri hastalıkları, zararlılara dayanıklılık) koşullarına dayanıklı, abiyotik stres (kuraklık, aşırı sıcaklık ve soğuk) koşullarına dirençli, kokulu, yeni renkleri barındıran, bitki ve çiçek yapısı değişiklikleri olan, çiçeklenme zamanında değişiklikler gösteren, uzun ömürlü bitki çeşit ve/veya çeşitler elde edilmesi hedeflenmektedir. Araştırma 2017-2020 yılları arasında İstanbul Nezahat Gökyiğit Botanik Bahçesi (NGBB) ve Antalya Batı Akdeniz Tarımsal Araştırma Enstitüsü’nde (BATEM) yürütülecektir. Melez çalışmaları sera koşullarında, ümitvar bireylerin performansları ise dış mekân koşullarında yürütülecektir.
Proje yürütücüsü olan Nezahat Gökyiğit Botanik Bahçesi (NGBB), 2002 yılından bu yana botanik alanında yaptığı birçok bilimsel araştırmayı yerli ve yabancı bilim adamlarının katkılarıyla yürütmektedir. Şu anda üzerinde çalışılmakta olan Cumhurbaşkanımızın da himayesine aldığı “Resimli Türkiye Florası Projesi”nin ilk adımı olan “Türkiye Bitkileri Listesi” tamamen Türk bilim adamlarıyla NGBB ve Flora Araştırmaları Derneği’nin ortak çalışmaları ile yürütülmektedir. Bahçe’nin en önemli işlevlerinden birisi ise tüm bu araştırmalarla elde edilen bilgilerin halk ile paylaşılmasına, çeşitli yollarla halka aktarılmasına büyük önem verilmektedir.
Bu projenin bir bölümünün yürütüleceği kuruluş olan Batı Akdeniz Tarımsal Araştırma Enstitüsü, gerek alt yapı gerekse nitelikli araştırıcı eleman sayısı bakımından bu konuda Türkiye’nin en büyük araştırma enstitülerinden birisidir.
Sonuç olarak bu proje çalışması ile ülkemizde katma değeri çok düşük kalan doğal kaynaklarımızın dış mekan süs bitkileri sektörüne ve devamında işlenerek ülke ekonomisine kazandırılmasına yönelik Ar-Ge çalışmaları yürütülecektir. Böylece doğal taksonlarımızın ve gen kaynaklarımızın korunmasına yönelik adımlar atılmış olacaktır.
Aynı zamanda projemizin başarı ile sonuçlanması durumunda süs bitkileri sektörüne alternatif peyzaj bitkileri üretimi için seçenekler yaratılırken, ülke ekonomisine katkıda bulunulmuş olacaktır.